Grudziadz

Grudziądz – miasto z 99 tys. mieszkańców, położone nad Wisłą. 

Historia  
Grudziądz

Zwiedzanie 
Grudziądza

Galeria zdjęć 
Grudziądz

Historia Grudziądza
 pobierz mp3

Zwiedzanie Grudziądza
 pobierz mp3



Historia Grudziądza

Od 1231 roku gród grudziądzki należał do Krzyżaków, którzy za sprawą mistrza krajowego Meinharda von Querfurt nadali osadzie w 1291 roku prawa miejskie. Miasto zostało opasane systemem murów obronnych z 4 bramami i 10 basztami. Na wysokiej skarpie nad Wisłą zbudowano zamek - centrum administracyjne komturstwa grudziądzkiego. Dzięki przywilejom handlowym miasto w krótkim czasie rozwinęło i rozbudowało się, stając się w XIV wieku jednym z ważniejszych ośrodków handlu zbożem w ziemi chełmińskiej. W 1411 roku na rynku miasta został ścięty przez Krzyżaków jeden z przywódców Towarzystwa JaszczurczegoMikołaj z Ryńska

Po 1466 roku miasto przeszło pod władzę króla Kazimierza Jagiellończyka, który ustanowił tu starostwo. Miasto było jedną z trzech siedzib sejmiku pruskiego, a po roku 1526 siedzibą sejmiku generalnego. W 1655 roku Grudziądz  zajęli Szwedzi, którzy ufortyfikowali zamek. 


Po 1772 roku miasto zostało przyłączone do państwa pruskiego. Król Fryderyk Wielki rozpoczął w 1775 roku budowę twierdzy. W 1832 roku w twierdzy byli internowani powstańcy listopadowi, którzy potem na emigracji w Anglii założyli „Gromadę Grudziąż”. W 1864 roku w twierdzy byli internowani powstańcy styczniowi... W 2 połowie XIX wieku miasto przechodziło rozwój przestrzenny, powstała cała sieć połączeń drogowych i kolejowych, uruchomiono wiele fabryk i zakładów. Miasto uzyskało niepodległość w 1920 roku. W latach 1920 – 1935 w Grudziądzu znajdowało się Centrum Wyszkolenia Kawalerii.


Zwiedzanie Grudziądza

Spotkanie z zabytkami miasta rozpoczynamy przy placu Miłośników Astronomii z kilkumetrowej wysokości pomnikiem stojącego Mikołaja Kopernika. 

W zachodnim narożniku placu stoi kościół św. Franciszka Ksawerego i dawne kolegium Jezuitów, których do miasta sprowadził w 1622 roku Jan Działyński, wojewoda pokrzywieński. W połowie XVII wieku Jezuici rozpoczęli budowę kościoła i kolegium, którą ukończono w latach 1722 – 1725. Barokowy kościół posiada prezbiterium skierowane ku zachodowi. Ołtarz główny barokowy został ufundowany w 2 połowie XVII wieku przez Jana Czapskiego, wojewodę chełmińskiego. W środku ołtarza nietypowe rzeźby przedstawiające postaci: Indianina i Murzyna, adorujące obraz św. Franciszka Ksawerego. Wyposażenie kościoła pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku. Dawne kolegium, od 1897 roku ratusz miejski, jest budynkiem poźnobarokowym. Wewnątrz polichromia z 1 połowy XVIII wieku. Ratusz wieńczy wieża, zakończona hełmem baniastym.

Wychodzimy z placu ul. Kościelną, przy której po prawej stronie znajduje się gotycki kościół św. Mikołaja, zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku. Wielokrotnie był niszczony, ostatnio w czasie II wojny światowej  przez pożar. Kościół został zbudowany z cegły jako orientowany. Wewnątrz kościoła na filarach XIV wieczne malowidła. Barokowy ołtarz główny z umieszczonym centralnie obrazem św. Mikołaja pochodzi z 1728 roku. Ciekawa jest chrzcielnica posiadająca romańską czarę datowana na 2 połowę XIII wieku oraz 2 średniowieczne kropielnice granitowe: pod wieżą z ośmioboczną czarą i w kruchcie z kolistą czarą. Na zewnętrznej północnej ścianie świątyni umieszczone jest wczesnobarokowe epitafium Jana Kostki herbu Dąbrowa z 1 połowy XVII wieku. Na wieży kościelnej są zawieszone dwa dzwony: z 1482 roku gotycki oraz z 1777 roku. 

Idziemy dalej ul. Kościelną, która doprowadza nas do Rynku Głównego, na środku którego wznosi się kilkumetrowej wysokości pomnik Żołnierza Polskiego z 1986 roku, ustawiony w miejscu wcześniejszego z 1930 roku. Na elewacji budynku nr 3/5 jest tablica poświęcona Mikołajowi Kopernikowi, który podczas jednego ze sejmików generalnych Prus Królewskich wygłosił traktat o potrzebie reformy monetarnej. Na kamienicy nr 21 tablica pamiątkowa ku czci Mikołaja z Ryńska, jednego z przywódców założonego w 1397 roku Towarzystwa Jaszczurczego, którego Krzyżacy stracili na rynku w 1411 roku. 

Opuszczamy rynek ul. Szewską, którą dochodzimy do poprzecznej ul. Szkolnej. W narożniku ul. Szkolnej i Małogroblowej wznosi się augsbursko – ewangelicki  kościół św. Jana z przełomu XIX i XX wieku. Idziemy w prawo  i dochodzimy do ul. Klasztornej, przy której rozciąga  się dawny zespół opactwa Benedyktynek z kościołem św. Ducha, budynkiem klasztornym oraz pałacem Opatek. Na rogu ul. Szkolnej i Klasztornej wznosi się dawny barokowy pałac Opatek, zbudowany  około 1730 roku. W 1810 roku po kasacie klasztoru, mniszki pozostają dożywotnio w klasztorze do 1836 roku. W  pałacu w 1834 roku urządzono seminarium nauczycielskie. Po zniszczeniach II wojny światowej pałac został odbudowany. Elewacja frontowa pałacu dwukondygnacyjna jest bogato rzeźbiona z niszami, w których umieszczonych zostało 8 rzeźb zakonnic i zakonników benedyktyńskich. Obecnie w pałacu eksponowane są zbiory muzeum grudziądzkiego ze stałą wystawą poświęconą  „Centrum Wyszkolenia Kawalerii”. 

Dalej za pałacem przy ul. Szkolnej wznosi się dawny klasztorny kościół św. Ducha. Zbudowany w 1 połowie XIV wieku, gotycki. Po kasacie klasztoru w 1823 roku świątynię przekazano gminie ewangelickiej, wtedy została zburzona wieża. Zbudowany z cegły, otynkowany oraz orientowany. 

Wracamy na ul. Klasztorną, którą dochodzimy do mostu na Trynce, a potem do Alei Biskupa Chrystiana. Aleja prowadzi równolegle do średniowiecznych fortyfikacji miejskich z XIV wieku. Od strony zachodniej (czyli na linii Trynki) mury były podwójne. Po minięciu budynku dolnego Młyna na Trynce, wychodzimy na Aleję Królowej Jadwigi, prowadzącą równolegle do Wisły. Mając za plecami Wisłę, przed nami wspaniała panorama Grudziądza. Od prawej na wysokiej skarpie dominuje barokowy budynek dawnego klasztoru Benedyktynek z 1 połowy XVIII wieku. Budynek jest murowany z cegły, piętrowy. Odbudowany ze zniszczeń wojennych został przeznaczony na zbiory archeologiczne, historyczne i sztuki – muzeum w Grudziądzu. 


Za budynkiem muzeum ładnie prezentuje się Brama Wodna, jedyna która ocalała. Gotycka brama została wzniesiona na początku XIV wieku. Pierwsze piętro bramy w XVII wieku było zamieszkałe. Od bramy w lewo rozciąga się zespół dawnych spichrzy, na który składa się 30 obiektów wkomponowanych w fortyfikacje miasta i pełniących funkcje magazynowe i obronne. Budowę pierwszych rozpoczęto w latach 1346 – 1365 (spichrz Bornwalda). Spichrze są ceglane, budowane wielofazowo. W dolnych partiach gotyckie, w górnych renesansowe i barokowe. W 1504 roku zostało wykazanych 14 spichrzów murowanych. Większość pełni funkcje mieszkalne. Panoramę od północy zamyka nam Góra Zamkowa, ze stromą skarpą schodzącą do Wisły.

Schodkami pod górę kierujemy się do Bramy Wodnej. Po prawej stronie elewacja frontowa budynku muzeum. Skręcamy w lewo w ul. Spichrzową, kolejno przechodząc wzdłuż budynków dawnych spichrzów, rozpoczynając od nr 9 a kończąc na nr 59. Idziemy ul. Spichrzową lekko pod górę, mijając kolejno ulice: Poprzeczną, M. Reja, Prostą, Ratuszową i Tkacką. Dochodzimy do ul. Zamkowej, którą po kilkunastu minutach docieramy na szczyt Góry Zamkowej. Przed nami to, co zostało z dawnego zamku komturskiego w Grudziądzu. Zamek wzniesiono w okresie 2 połowy XIII wieku. Po bitwie grunwaldzkiej został czasowo zajęty przez wojska królewskie. Po I pokoju toruńskim oddany Krzyżakom, ponownie zdobyty w 1454 roku przez wojska Związku Pruskiego. Po 1466 roku stanowił siedzibę starosty królewskiego. Niszczony podczas kolejnych wojen, częściowo odbudowany w połowie XVIII wieku. Na początku XIX wieku „skazany” na rozbiórkę. Niemcy w 1945 roku podczas oblężenia miasta wysadzili 20 metrową wieżę zamkową tzw. Klimka. W ostatnich latach na wzgórzu są prowadzone rozpoznawcze prace archeologiczno – historyczne oraz rekonstrukcyjne. Zachowane są elementy podstawy wieży obserwacyjno – obronnej, ostrołukowy portal, częściowo mury parchamu (międzymurza) oraz studnia o głębokości 50 metrów i średnicy 2,5 metra. Poniżej zamku oraz wzdłuż ul. Zamkowej ciągną się odcinki średniowiecznych gotyckich murów.

Niedaleko Grudziądza w sąsiedztwie jeziora  Rudnickiego leży Miasteczko Westernowe "Kanasas City". Spotkacie tam szeryfa, Kowbojów, Indian, Traperów i będziecie mogli zobaczyć jak wyglądało ich codzienne życie. Więcej na www.rancho.tfirma.pl.

Autor: H. Miłoszewski



Kategoria: 
Polski
guide-icon guide-icon add-icon  
Tytuł: 
Grudziadz